History of Hennep

Linocut 50x 60 cm

*
The history of hemp may be the most remarkable of all plants. With this print, I aim to tell the story of cannabis, one of the most well-known yet controversial plants. Since the 20th century, cannabis has garnered a negative connotation for many, while in fact, it has been an important pillar in the development and progress of humanity.
This print highlights various facets of cannabis, such as its fascinating etymology and its numerous applications throughout history. The central figure is the Egyptian goddess Seshat, depicted with a cannabis leaf as a symbol of knowledge and science. Although cannabis originated in Tibet, the plant spread to China, India, and eventually the rest of the world, where it was used for clothing, paper, and medicinal purposes. In India, cannabis is associated with the god Shiva, while the Vedas describe the plant as a source of happiness and relief from anxiety. The Scythians used cannabis during their mourning rituals, and the word ‘Ganga,’ often associated with Jamaica, actually derives from the banks of the Ganges in India. Throughout the ages, cannabis has been used in various religions and rituals to draw closer to the divine, seek protection from evil, and assist in the grieving process.

*
De geschiedenis van hennep is misschien wel de meest spectaculaire van alle planten. Met deze prent wil ik het verhaal vertellen van cannabis, één van de bekendste maar ook één van de meest controversiële soorten onkruid. Sinds de 20e eeuw heeft deze plant voor velen een negatieve connotatie gekregen. Maar eigenlijk is dit onkruid een belangrijke pijler geweest in de ontwikkeling en ontplooiing van de mensheid. In deze prent komen verschillende aspecten aan bod, zoals de boeiende etymologie en de vele toepassingen van hennep doorheen de geschiedenis

De meest opvallende figuur in het midden is Seshat, de Egyptische godin van wijsheid en wetenschap. Ik ben haar afbeelding toevallig meerdere keren tegengekomen, en wat mij vooral opviel, was het takje met een zevenpuntig blad op haar hoofd. Er bestaat nog wat onenigheid over welk soort blad de Egyptische kunstenaars wilden afbeelden, maar de meesten zijn het erover eens dat dit zevenpuntige blad verwijst naar het cannabisblad. In de figuur van deze Egyptische godin heb ik een zelfportret verwerkt, en de vleugels verwijzen naar de Egyptische beeldtaal waarin goden vaak dierlijke kenmerken kregen.

Boven- en onderaan de prent zijn verschillende kleine tafereeltjes te zien die stukjes geschiedenis en de etymologie van de plant vertellen. Bovenaan in het midden van de prent begint het verhaal van de hennepplant, namelijk in de bergen van Tibet bij het Qinghai-meer, waar de eerste resten van hennep zijn gevonden, ongeveer 28 miljoen jaar geleden. Zo'n zes miljoen jaar geleden verspreidde hennep zich op natuurlijke wijze naar China, later naar India en vervolgens naar delen van Europa.

Rechts op de prent is een boek te zien, een verwijzing naar het 'Book of Rites' (geschreven op henneppapier rond 200 voor Christus), dat onder andere voorschreef dat de Chinezen kleding van hennep moesten dragen tijdens rouwperiodes. Het maken van papier uit hennep blijft door de geschiedenis heen belangrijk. Zelfs de Amerikaanse grondwet is geschreven op henneppapier. In Amerika werd hennep door de eerste kolonisten geteeld (vanaf 1616). Er was zelfs zoveel hennep beschikbaar dat een bekende Duitse kolonist er werkbroeken van maakte, die hij verstevigde met klinknagels. Deze man kennen we vandaag nog steeds: Levi Strauss.

Terug naar China. In China werd hennep voor het eerst gebruikt voor een zeer belangrijke praktische toepassing, nog voordat papier werd ontwikkeld. Archeologen ontdekten dat hennepvezels al 10.000 jaar geleden werden gebruikt op het eiland Taiwan, voor de kust van China, voor het maken van stoffen en kleding, en later ook voor touwen en netten. Met het gebruik van deze veelzijdige plant kwam een einde aan de afhankelijkheid van dierenhuiden. Deze verwijzing naar stof zie je terug in de vezelachtige wikkels rondom de godin. Ook de Egyptenaren gebruikten hennep: mummies zijn soms gewikkeld in hennepdoeken. 

In China en de bredere Aziatische wereld begon de ontdekking van cannabis en zijn medicinale krachten. Rond 600 voor Christus verspreidde het taoïsme zich door het land. Dit geloofssysteem moedigde aan om in harmonie met de natuur en het universum te leven. In eerste instantie werd het veranderen van het bewustzijn door wiet als een zonde gezien. Maar later, in de eerste eeuw na Christus, begonnen taoïsten zich te verdiepen in alchemie en magie. De 'high' van wiet werd toen een aantrekkelijk middel om met het bovennatuurlijke in contact te komen. Ook in Japan maakte de oorspronkelijke religie Shinto gebruik van cannabis. Priesters geloofden dat ze met bundels hennep boze geesten konden verdrijven en mensen konden zegenen.

Het Chinese woord “ma hua” (cannabisbloemen) is een directe link met het woord 'marihuana', dat we vandaag nog steeds gebruiken. Deze naam komt ook voor in Brazilië, waar het mogelijk verwijst naar ‘Maria Juan’, de heilige maagd Maria. De Santa Maria-doctrine gebruikte cannabis ritueel om zich met de maagd Maria te verbinden.
 
Binnen het oude geloofssysteem en de oude geneeskunst van India speelde wiet ook een sleutelrol. En vandaag de dag is het nog steeds een belangrijk onderdeel van bepaalde spirituele praktijken. Het hindoeïsme verscheen voor het eerst in de Indusvallei, dicht bij het huidige Pakistan, tussen 2300 en 1500 voor Christus. De heilige teksten van deze religie, de Veda's (ook wel 'Kennisboeken' genoemd), beschrijven vijf heilige planten, waaronder cannabis. In de bladeren van cannabis zou een beschermengel schuilen, en de boeken beschrijven de plant als een bevrijder en bron van geluk, die helpt om angsten te overwinnen. Cannabis werd ook in verband gebracht met de god Shiva. Er bestaan twee legendes waarin Shiva en cannabis een verrijkende en verheven betekenis aan elkaar ontlenen. 

In mijn prent zijn Shiva en de Heilige Maagd links en rechts afgebeeld van de bergen van Tibet.

Uiterst links heb ik een tent en een paard afgebeeld, een verwijzing naar de Scythen. In het werk van één van de vroegste geschiedschrijvers, Herodotus (440 v.Chr.), staat een interessante passage over cannabis. Hij beschrijft vol verwondering het rouwproces bij de Scythen, een nomadisch volk dat te paard rondtrok. Ze zetten een soort tenten op, waarbij de bloemtoppen van de cannabisplant op hete stenen werden gelegd. De damp vulde de hele tent, en volgens Herodotus schreeuwden de Scythen het uit van extase.

Wat ik ook zo boeiend vind aan deze plant, zijn de verschillende namen die eraan gegeven worden en hun herkomst. Zo verwijst ‘Kush’ naar het Kush-gebergte in Pakistan, waar cannabis weelderig groeide. Het woord “wiet” (of “weed” in het Engels) is waarschijnlijk in de jaren zeventig verzonnen als slang, zodat jongeren er op een onopvallende manier over konden praten. De naam komt vermoedelijk ook voort uit het feit dat cannabis in veel landen groeit als “weed,” oftewel onkruid.
‘Pot’ is een term die vooral in Engelstalige gebieden wordt gebruikt. Dit woord is een verbastering van een oud Spaans gebruik: “potación de guaya,” kortweg “potiguaya.” Letterlijk vertaald betekent dit ‘de drank der verdriet.’ Deze rouwdrank werd gebrouwen door cannabisbloemen in wijn te laten weken en werd gebruikt om te helpen tijdens het rouwproces. Dit gebruik van cannabis bij rouwverwerking komt in meerdere culturen terug.
Een andere interessante naam voor cannabis is ‘Ganga.’ Ik linkte dat vroeger altijd aan Jamaica en de rastafari’s, en dacht dat het woord daar zijn oorsprong vond. Maar dat blijkt niet helemaal juist. Ganga betekent letterlijk: ‘onkruid dat groeit aan de oevers van de Ganges,’ de iconische rivier in India. Vanuit India is zowel het woord als de plant zelf de oceaan overgestoken, samen met Indiase slaven die door Britse kolonisten naar de Caraïben werden gedeporteerd.
De versmelting van Indiase en Afrikaanse slaven, hun culturen en gebruiken, de christelijke indoctrinatie, en ook het gebruik van cannabis, leidde uiteindelijk tot het ontstaan van een nieuwe cultuur en religie. Kort door de bocht samengevat is het Rastafari-geloof een mix van christendom, Afrikaanse cultuur en Indiase ‘Ganga.’ Het grote verschil met het katholieke geloof is dat de hemel niet in het hiernamaals wordt gevonden, maar hier en nu op aarde. Dichter bij God kom je door ‘Ganga’ te roken.

Cannabis heeft dus een lange en bewogen geschiedenis. Helaas associëren veel mensen cannabis vandaag met iets negatiefs. Het is pas sinds de jaren zeventig dat wetenschappelijk onderzoek aantoont dat stoffen als THC en CBD medische voordelen kunnen bieden. CBD-olie wordt nu steeds vaker gebruikt als een natuurlijk middel tegen pijn. Wat ik zo interessant vind, is dat kruiden als cannabis al een lange tijd voor wetenschappelijk onderzoek een waardevolle rol speelden in verschillende culturen en religies. Ze werden gebruikt om dichter bij het goddelijke te komen, boze geesten te verdrijven, kwalen te genezen, en zelfs om het rouwproces te ondersteunen.

Er valt nog veel meer te ontdekken over de geschiedenis van deze plant, ik heb slecht een kleine selectie kunnen verwerken in mijn prent.